Vlinders zijn over het algemeen al best wel rock & roll. Veel vlinders kun je aantrekken door een lekkere mix te maken van rottend fruit, sterkte drank en een sprankeltje pis. Maar ook vanuit het perspectief van de doorsnee vlinder die op zo’n feestelijke cocktail afkomt is de Atalanta wel érg hardcore. De atalanta (volledige naam: Vanessa atalanta) is een trekvlinder, die duizenden kilometers aflegt tussen Zuid- en Noord-Europa.
De imago’s (volwassen exemplaren) van de atalanta schijnen ook wel eens in Nederland te overwinteren – of het althans te proberen – met wisselend succes. Ze worden dan ook soms al vroeg in het voorjaar waargenomen, maar vooral vanaf later in het voorjaar tot en met het moment in september of oktober dat ze het in het hoge Noorden voor gezien houden en vanaf Norg – waarschijnlijk soms ook víá Norg –afzakken naar zonnigere streken.
Atalanta’s houden van klimop
De gewone klimop (Hedera helix) is een belangrijke voedselplant voor V. atalanta. H. helix bloeit vrij laat in het najaar, in een periode dat er door weinig andere planten nectar wordt aangeboden. Let maar eens op: rondom de bloeiende klimop gonst het doorgaans van de insecten – niet alleen atalanta’s zijn dol op H. helix nectar.
Dat atalanta’s van klimop houden komt mij goed uit. Ik ben er ook sinds kinds af aan al dol op: het hele jaar door de diepgroene complexiteit – een soort 2de boom met de boom waarom ze zich wikkelt als steun, met haar eigen kroonlagen verspreid over verschillende verdiepingen, dekking biedend aan vogels, kleine zoogdieren, enzovoorts…
Klimop groeit in 2 fases:
- De lianen van H. helix kunnen slingeren en kleven. De bladeren aan deze slingerende plantdelen zijn gelobd met een hartvormige voet.
- Vanuit de lianen (die in het geval van oudere H. helix individuen vaak meer weg hebben van stammen die de stam van de gastheer/gastvrouw omarmen), groeien afstaande takken met eivormige, niet-gelobde bladeren met de nectarrijke, groene bloemen aan het eind.
Deze 2 verschillende fases van de klimopplant zijn zo verschillend dat, als men de zijtakken met de bloemen stekt, de klonen verder groeien als struikjes en geen nieuwe lianen vormen.
Brandnetels zijn onmisbaar
Vanessa atalanta houdt van brandnetels. Brandnetels houden van stikstof. In onze stukje bos in Norg hebben we, gelukkig voor de biodiversiteit, geen overschot aan stikstof, maar er zijn wel een paar wat vruchtbaardere hoekjes, met mooie plukken brandnetels.
Zelf eet ik graag zo nu en dan wat brandnetels, bijvoorbeeld geroerbakt in de olijfolie met knoflook en een handje cashewnoten, of als stamppot of soep.
Als volwassen vlinder (imago), houden atalanta’s niet van brandnetels. Dat vinden ze meer iets voor geitenwollen sokken-types (zoals ik). Volwassen vlinders drinken liever sneller suikers – het liefst met wat zout en lekker gegist. De rupsen daarentegen…
V. atalanta legt haar eitjes op brandnetels. Als rups lust de atalanta dus wel deze gezonde groente. Daarom: voelt u zich vrij om brandnetels te oogsten en te eten als u in ons vakantiehuisje aan de hei vertoeft, maar laat a.u.b. wel wat staan voor jeugdige atalanta’s.
Nectar en wijn
Naast de klimop, is er nog een voedselbron in het bos in Norg waar de atalanta’s dol op zijn: druiven. We hebben een paar enorme druivenlianen die tot bovenin een tamme kastanjeboom slingeren. In het najaar hangen die vol met druiven die alleen voor fladderaars en kleine klauteraars bereikbaar zijn. Een deel valt op te grond en ligt daar dan heerlijk te gisten, onweerstaanbaar voor de atalanta’s, die dol zijn op fruit – met name rottend fruit. Rock and roll.
Eet u in deze tijd van het jaar gerust de druiven waar u wel bij kunt (en durft). Er blijft genoeg buiten uw bereik voor deze feestvierende fladderaars.
Knipoog van Grootmoeder Natuur
Voor mij persoonlijk (en voor sommige van mijn gezinsleden) heeft Vanessa atalanta een bijzondere betekenis, omdat mijn oma zaliger van moederszijde – Truus Duijm – jaarlijks meedeed aan atalanta-tellingen. Daarom mag ik, als ik op een voor mij belangrijk moment een atalanta waarneem, dat graag interpreteren als een goedkeurend fladdertje van oma Truus. De atalanta is een zeer geschikte vlinder om dit magisch denken aan op te hangen; als één van de meest veelvoorkomende vlindersoorten in Nederland, maak ik van het voorjaar tot en met de herfst kans op een knipoogje van oma Duijm.
